TAHKİM YARGILAMASINDA HAKEM SEÇİMİ
1. GİRİŞ
Tahkim talebinde bulunulmasından sonraki aşama uyuşmazlığı çözme ve karara bağlamakla görevli hakem veya hakemlerin seçilmesidir. Tahkim yargılaması, uygulanacak hukuka, ilgili yatırım sözleşmesine, tarafların anlaşmasına ve tahkim merkezi kurallarına göre tek hakem tarafından veya hakemlerden oluşan bir hakem heyeti tarafından yapılabilir. Etkin bir tahkim yargılaması ve adil bir tahkim kararı ancak hakemlerin görev ve sorumluluklarını yerine getirmeleri ile mümkündür.
2. HAKEMİN GÖREV VE SORUMLULUKLARI
Hakem adaylarından hakemlik görevini kabul etmelerinden önce, hakemin tarafsızlığı ve bağımsızlığına ilişkin haklı şüphelere yol açabilecek her türlü olayı, menfaati ve ilişkiyi açıkladıkları bir tarafsızlık ve bağımsızlık beyanı imzalamaları beklenir. (örnek tarafsızlık ve bağımsızlık beyanlarını bu yazının devamında bulabilirsiniz.)
Bir hakem atamayı kabul ettiğinde, bir takım görev ve sorumlulukları yargılamanın sonuna kadar mesleki dürüstlük, titizlik ve özenle yerine getirmeyi üstlenmiş olur. Bu görev ve sorumlulukların başlıcaları şunlardır;
(i) Yargılamanın adil ve etkin bir şekilde yönetilmesini sağlamak,
(ii) Yargılamanın ve yargılamada açıklanan tüm bilgilerin gizliliğini korumak ve
(iii) Taraflar arasındaki uyuşmazlığı hukuki olarak icra edilebilir bir kararla çözmek
Bunların yanı sıra hakemler görevlerini yürütürken etik kurallarına da uygun davranmalıdırlar. Etik kuralları hakemlerin taşıması gereken niteliklere ve standartlara ilişkin ilkeler belirler. Çeşitli organizasyon ve tahkim merkezleri derledikleri etik kurallarını yayınlamaktadırlar. (Bazı organizasyonlar ve tahkim merkezleri tarafından hazırlamış etik kurallarına buradan ulaşabilirsiniz.)Hakemlerin bu görev ve sorumlulukları yerine getirebilecek kişilerden seçilmesinin önemi açıktır. Hakem görevleri ve yanlış hakem seçiminin sonuçları gözetildiğinde, hakem seçerken dikkat edilecek kriterler kadar hakem seçimin kimin tarafından yapılacağı da önem taşımaktadır.
3. HAKEMİ KİM SEÇER?
Tahkim yargılamasında hakemler; (i) taraflar, (ii) kuralları uyuşmazlığa uygulanan tahkim merkezi veya tarafların sözleşmeyle belirlediği atama merciği veya (iii) hakem heyetinde yer alan ve taraflarca seçilen diğer hakemler tarafından atanır.
Tek hakemin seçilmesinde tarafların veya hakem heyeti söz konusuysa baş hakemin seçilmesinde, taraf hakemlerinin, anlaşamamaları durumunda, hakem ataması, taraflar arasındaki anlaşmaya uygun olarak, seçilen tahkim merkezi veya mahkeme tarafından yapılır. (Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 416 veya Milletlerarası Tahkim Kanunu madde 7 uyarınca)
Hakem seçimi kimin tarafından yapılırsa yapılsın doğru hakem seçimi için dikkat edilmesi gereken belli başlı kriterler vardır.
4. HAKEM SEÇERKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KRİTERLER
Taraflar istedikleri kişiyi hakem olarak seçme özgürlüğüne sahiptirler. Ancak hakem seçimi kritik öneme sahiptir ve dikkatli olunması gerekmektedir. Bir hakem bağımsız, tarafsız ve görevini özenle yerine getirmeye hazır olmalıdır. Aksi taktirde gerçeğin tespiti ve uyuşmazlığın adil olarak çözümü ciddi manada sekteye uğrayabilir. Hakem seçimi genellikle aşağıdaki 5 kriter dikkate alınarak gerçekleştirilir:
1- Deneyim ve Bilgi: Uyuşmazlık konusunu çözmek için gerekli seviyede, uygulanacak hukuka, sektöre, ticari ve finansal etkenlere ilişkin bilgi ve deneyim sahibi olunması hakemlerde aranan en önemli niteliklerdendir. Aynı zamanda hakem adayı tahkim usulünü yürütecek ve tahkimin gerekliliklerini yerine getirebilecek seviyede tahkim bilgisine ve tecrübesine de sahip olmalıdır.
2- Dil Yeterliliği: Hakem adayının tahkim yargılamasının yapılacağı dillerde ve delillerin çoğunluğunun sunulmasının beklendiği dillerde akıcı bir yetkinliğe sahip olması gerekmektedir.
3- Milliyet: Çeşitli durumlarda (Örneğin, yatırım anlaşmaları, taraf anlaşması, ulusal yasalar, tahkim merkezinin kuralları gereğince) hakemlerin milliyetine ilişkin çeşitli sınırlamalar getirilmiş olabilir ve buna sınırlamalara göre bir seçim yapmak gerekebilir.
4- Çıkar Çatışması: Hakemin, görev ve sorumluluklarını yerine getirirken bağımsız ve tarafsız hareket etme yükümlülüğünü riske atabilecek herhangi bir ilişkisi mevcut olmamalıdır.
5- İş Yükü: Hakemin tahkimdeki yükümlülüklerini özenli şekilde yerine getirmesini sağlayacak vakti ve uygunluğu olmalıdır.
Seçilen hakemin bağımsızlık, tarafsızlık ve elverişlilik beyanı
Hakem olarak seçildiğim uyuşmazlığa taraf olanların her birinden bağımsız ve tarafsız olduğumu ve böyle kalacağımı beyan ederim. Geçmişte veya hâlihazırda bağımsızlık veya tarafsızlığımdan haklı olarak şüphe edilmesine yol açabilecek herhangi bir durum bilgim dışındadır. İşbu tahkim yargılaması sırasında böyle bir şüpheyi doğurabilecek bir durum ortaya çıkar ise Sekreterliği bu konuda derhal yazılı olarak bilgilendirmeyi kabul ve taahhüt ederim. Hakem olarak tahkim yargılamasında gerekli özeni göstereceğimi ve Kurallarda öngörülen sürelere uygun olarak hareket etmek için gerekli zamanı vereceğimi taahhüt ederim.
Hakem tarafından bağımsızlık ve tarafsızlıkla ilgili olarak açıklanması gereken durumların varlığı halinde yapılacak beyan
Hakem olarak seçildiğim uyuşmazlıkla ilgili tarafların her birinden bağımsız ve tarafsız olduğumu ve böyle kalacağımı beyan ederim. İlişikte, a) geçmişte ve hâlihazırda taraflarla aramda mevcut olan mesleki, iş veya menfaat ilişkilerini veya b) ilgili diğer durumları açıkladığım beyanım yer almaktadır. Söz konusu ilişki veya durumların bağımsızlık ve tarafsızlığımı etkilemeyeceğini taahhüt ederim. Tahkim yargılaması sırasında böyle bir durum ortaya çıkarsa Sekreterliği bu konuda derhal yazılı olarak bilgilendirmeyi kabul ve taahhüt ederim.
- Lex Arbitri (Tahkim Yeri Hukuku) - 01/11/2023
- Tahkim Anlaşmasının Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk - 27/10/2023
- Usule ve Esasa Uygulanacak Hukuk - 27/10/2023
